کنایه هایی زیبا در ادبیات شفاهی مردم چهاربرج(1)
قووالی قویدوم گونه! (کنایه از کاری را دوباره شروع کردن)
ییغیلین قوشلار ییغیلین، داغیلین قوشلار داغیلین! (کنایه از بیهوده بودن یک کار)
فلان کسین تویو کوللوک ده چالینیر! (کنایه از عجول بودن شخص مورد نظر)
هر کولون دیبینه اود ووردوم تاپیلمادی! (کنایه از جستجوی دقیق)
اؤزگه خودوینان بی چیخیر! (در شخصیت و لباس دیگران زندگی کردن/ خود نبودن)
نه دمیری گئدیب نه کؤمورو! (یعنی اتفاق خاصی نیفتاده و میتوان دوباره شروع کرد)
ننه مین یاشین یاشلاییب، دده مین کین ده باشلاییب! (کنایه از پیر بودن شخص)
سنین آیاغین بیلَنی منیم باشیم بیلمز! (کنایه از دانا بودن )
اؤکوز اینگیلده مکدن قاننی جیریلداییر! ( آن شخصی اعتراض یا ناله می کند که هیچ دردی را متحمل نشده است)
چوخ سورکه لر کؤتوک لر اوسته دوغرانیب! (بسیاری از جوانها به پای پیرها نرسیده و از دنیا رفته اند)
تورپو گؤت ائله مَدی! (کنایه از عدم صبر و تحمل شخص)
تویوق کی یومورتادی یا آناج یا فریک! (فرقی نمی کند بین فردی که کهن سال است و شخص جوانی که خانواده تشکیل داده و تازه بچه دارشده است. از این فرد جوان هم انتظار میرود همانند فرد کهنسال با درک و فهم زندگی کند)
شیله تومانیم پاریلدار، بارساقلاریم قیریلدار! (مد عالی جیب خالی)
ایتیم ده وار کوتوم ده وار! (چیزی که دیگران از من میخواهند یا دنبال آن هستند برای خودم لازم است)
قره چی دئیر: چیخ توربادان باشیوی ساخلا! (کنایه از مستقل شدن و روی پای خود ایستادن)
الکچی نین قیل وئره نی دیر! (کنایه از همه کاره و هیچ کاره بودن)
یومورتامادی، فالانی دا ایچدی! ( کنایه از به هیچ دردی نخوردن و مشکل تولید کردن)
هئشی کؤکه دایاندی! (به آخر خط رسید)
اؤیود گیرَن یئرینه سؤیود گیریر! (حرف حساب و نصیحت حالیش نمی شود)
اَله یی اَله نیب قلبیری ده گؤیده فیرلانیر! (سن و سالی از او گذشته است)
بیر بئزین قیراغی دیر! (فرقی باهم ندارند)
ایپینین اوستونه اودون ییغماق اولماز! (نمی توان به او اعتماد کرد)
تئشتی دامدان دوشمک (کنایه از رسوا شدن، سیاه بخت شدن)
منجه بو آتالار سؤزلرینین بؤیوک فلسفی بیر قایناقلاری وار کی بیر متخصص بونلارین اینجه دن آراشدیرماسینا لازیم.سیزدنده بو گؤزه ل توپلاما و تام دوغرو آنلاملارینا گؤره تشککور ائدیرم.
چوخ ساغ اولون کورکوت بی. سیزین آتالار سؤزلرینه اولان باخیش لاریز تام دوغرودور. بیزسه چالیشاجاییق آتالار سؤزلرینین اینکیشافین دا گلن یازیلاریمیزدا یازاق.
دوست قازان دشمن اجاق باشیندا
آتالار سوزه
چوخ گؤزل!
او زمان که اولاد جهان خامیده
به به که نه کف چکمله ایامیده
آتالار سوزه
حورمتلی رشدیه جنابلاری یوخاریداکی سؤز میرزا علی اکبر صابرین شعرلریندن بیر نمونه دیر.
ساغ اولاسان سلامت قالاسان
واحد بیوک شاعریده
منظور م صابریده ساق اولاسان.
سیزده ساغ اولون
چوخ گوزل ساغولون
سن ده ساغ اول فتاح بی
آدام وارده آداملارین نقشده
آدام وارده حیوان اونان یاخشده
آدام وارده دیندرسن جان دیر
آدام وارده دیندیرمسن یاخشده
آتالار سوزه
گورچین هواداده طوطو گوش یواداده
غم یمه غمله گویلیم
مطلب ویرن خداده
یاش کسنن باش کسنین
ایشه دوز گلمز
یاشنا یاشنا
چیخر اجاق باشینا
قارین قارداشدان ایرله اولار
اوزوه اوماج اوامیسان
منه ارشته کسهجکسن.
کوزه چه گودولدن سو ایچر
سنه گورم قره گونه حسرت قالاسان.
آزچا هارا گدیرسن،چوخچا یانیینا
چوخ ساغ اولون رشدیه بی گؤزل بیر آتالار سؤزو و کنایه لی سؤزلر یازیب سیز
یمه میسن غاز اتین
بولمه میسن لذتین
گجه دن چوله گدن چوخ الار.
اولار آشیم سویه ، اولماز باشیم سویه.
چورک آت دریایا،بالیقدا بولمسه خالق بولر.
سوغان یمه میسن نیه آجه شسان.
حالوا حالوا دمگینن آغز شرین الماز
قالانا قار یاقار.
منیم که منده،سنین که سنده.
سوزه آت یره سوز صاحبه گوتورر.
عزیزم بودا منه
خنجر آل بودا منه
گورنه گونه قالمیشام
بینمیر بودا منه
ایره اتروب دوز دانشیر
بختمین قارالیغنان شکر آلسام دوز اولار
یای گونه حمامه گیدسم
بالتا کسمز بوز اولار
یرآتان یاسه گدننردنده
بیر زمان واریمده
گچه قله شلواریمده
صبرینن حلوا پیشر ای گورا سنن
بسله سن اطلس اولار توت یاپراقینان
پوله گدر جننته
پولسیز قالار مننته
بولانماسا،دورولماز.
آغیر اوتور،باتمان گل.(کنایه ازمتین و باوقار بودن)
ننن جیبیوه داش سالیب(کنایه ازکسی که سکوت می کند و حرف نمی زند)
بولانماسا ،دورولماز.
آتون مین باتمان آرپا کسمیرکه.(کنایه از زحمتی برای کسی نداشتن)
اوقدر گول بیتیب که،آرادا یاسمن اتیب.
آرا قارشیب ،مذهب اتیب .
گوی سن دین اولسین،گولر آچیل سین.
بره نه سووا ورده.(کنایه از خراب شدن کار است)
دین سیزین الیندن،ایمان سیز گلر.
دله دلینه گورنده،چماقین گیزلدر.
سفارشینان،حاج قبول اولماز.
ایت حورر،کاروان گچر.
بیر اینه اوزوه وور،بیرجوالدوز اوزگیه.(کنایه ازتحمل انسانها است)
هرزادین تزهسه یاخچه اولار دوستین کهنسه.
مسجد یاشامامیش کور قاپیسین آلار.
یر برک اولسا اوکوز اکوزدن گورر.
چمچی نن دعوه سوارمازلار.(کنایه از انجام دادن کاری بزرگ با وسیله ای کوچک)
هر ایته بیر چورک بوشلیده.
اوقدر شلوغدور که ایت ییسین تانمیر.
طویلده یاتیب تنبه یوخوسه گورور
دوزیول گدن یورلماز.
آلمانه گوی عنگوه،رنگه چیخسین رنگوه.
اورتوله بازار،دوستلیقه پوزار.
الله کریمده،قویفوسه درینده.
دوز ایرینه کسهر.
گلدیق ثواب الیاق،کباب اولدیق.
کباب اینه گلدیق،گوردوغ اشه داغ الیلر.
منیم آدیم رشید،بیرین ده اونون اشید.
گوین اولمیان یرده،گچیه عبدالکریم دیهلردوزیول گدن یورلماز.
آلمانه گوی عنگوه،رنگه چیخسین رنگوه.
اورتوله بازار،دوستلیقه پوزار.
الله کریمده،قویوسه درینده.
دوز ایرینه کسهر.
گلدیق ثواب الیاق،کباب اولدیق.
کباب اینه گلدیق،گوردوغ اشه داغ الیلر.
منیم آدیم رشید،بیرین ده اونون اشید.
گوین اولمیان یرده،گچیه عبدالکریم دیهلر.
یورگانیوا باخ ایاقیوه اوزاد.
سن اوخویاناره من توخمیشام.
اشگیم اولمه یونجا بیچینجه ،یونجام سارالما توربا تیکینجه.
اوشاق نده،فشه نده.
دونگوزدان بیر توک چکماق غنیمته.
ووردن بشه،وور اون بشه.
ایشلمسن،دیشلمسن.
هم آخردان ییه ر ، هم نا خردان.
بالیق توتانین گویریقه بوزدا اولار.
کنایه از اینکه هر کاری که انجام می دهی عواقب آنرا نیز باید قبول کنی.
اوزونه آلچاسوینان یووبلار.
کنایه از پرویی شخص است.
گچه جان هایندا،قصاب پی آختاریر
(کنایه از کسی که فقط به فکر منفعت خودش است)
اوشاق عزیزدور،تربیته اونان دا عزیز دور.
ساخلا سامانه،گلر زمانه
گلنیله قارداش،گدن ایله یولداش.(کنایه از آدم بی تفاوت)
یاقیشدان اسلانان دامجیدان قوزخماس.
تولکه سوواقله باغا گیرمز.
آت عاشیقیوه گد حسابیوه.
هرنه سالارسان آشیوا، او گلر قاشیقیوا.
یالانچنین ایوه اوت توته هچکس اینا نماده.
ال اله یووار الده دونر اوزه یووار.
یالانچینه قاپسیناجان قووالا.
ایلان هر یره ایره گدسه،اوز یوواسینا دوز گدر.
ایکه اشه گین آرپاسین بوله بولمز.
آغاش کوک اوستونده بیتر.
یاشدا یانار گورو اتونا.
آقیل آقیلدان اوتگین اولار.
گناق گناقه ایستمز صاحاب خانه هش بیرین
الله قارقا دیر که گوز چیخاردا.کنایه از(صبر خدا برای دادن مکافات).
خانیم سیندران قابین ، سه سی چیخماز.
یانسین چراغه گلسین ایشیقه، توسوسه اولماسین گوز چیخادسین.
اوت اولسا اوزینه اوتیاماس.
یاقماسادا گورولدور.
بو ایشده سومیک سیندریب.
یکه گوزین ایشیقه الماز
سینمیره ،داش گتیریم.
گویرغینان قویماقا دوشوب.کنایه از(خوشبخت شدن).
دوشاب آلیب مرابا چیخیب.
نیسیه گیرمز گیسیه.
یاغله گوریب یاغله قره گورمیب.
بیر چورک یه بیرنده الله یولندا ور.کنایه از(شکر گزاری)
گوز نامرد اولار ال جومرد(جوانمرد).یعنی وقتی که کار زیاد باشد چشم خسته ات میکند ولی دست کار را انجام داده تمام می کند.
بوردا منم بغدادا کور خلفه.(کنایه از یکدندگی)
ایل منه آلسین بیر پوچ هلیله.کنایه از(با کم ارزش ترین چیز من را یاد کنید).
قارنه قلنج چکیر.(خیلی گرسنه اش است)
قلنجینن اوجونان قان دامیر.(خیلی خشمگین است)
قوره قوره قربانین اولوم.
سوینن قوردون آغزه باغلانار.
دمیر قاپنیندا تخته قاپیا ایشه دوشر.
سوز سوزه گتیرر آرشین بزه.
ایپ گلیب دوونه دن گچر.
گراقینا باخ بزین آل،آناسینا باخ قیزین آل.
یاشدا یانار گورو اوتونا.
او اوله اولسین که یرنه یاخچسه گلسین.
میندار اسگه اوت توتماز.
اوز چوره گینه ییب اوزگه سوزه دانیشما.
اوزه یخیلان آغلاماز.
دوشانا دیر قاچ،تولکیه دیر توت.(آدمهای دورو و مزور)
باشیوا کول الیسن ، اوجا یردن اله.
چادرا سیزلیقدان ایوده قالیب.(آب نیست شناگر ماهریه)
چورکه دیزنین استونده .ترکیب کنایه ای(کسی که زود به زود رای او عوض می شود)
قرانه وروب گولتوغینا دیر،سنه بو قران گل منو وور.
دولانان ایاقا داش دیر.
ایت ییه سینه وفاله اولار.
مه لسه اتین یماق اولار.(آدم پاک و خوبی است).
چورک داش آلتینان چیخر.
ایلانه سید احمد الینن اولدو رور.
بلکنه اکسن یرینن شلغم چغندور بیتر.
سن دین اولسون گوللر آچیلسین.
اوشدیم ها اوشودیم ، داغدان آلما داشدیم
آلما جیمه یدیلر، منه ذولوم ددیلر
من ذولومنن به زارام ، درین قویو قازارام
درین قویو بش گچه، هانه به اون بش گچه
اون بش گچه ، قازاندا قینر
تولاسه یانیندا اوینار
اوجاقا چکیب.
پیشه آهه وار.
اه نینیم حبه آت.
لالین دلین نه نه سه بولر .
هله غورد گچی نین بیر زادین یه میب.
گولین داله قاباقه اولماز.
چورکینده چیه وار.
بویونون ایشین صاباحا قویما.
آغاجه اوز ایچه نن قورد یه یر.
داما داما گول(استخر) اولار،دادا دادا هچ اولار.
یتده دولتن آزادام.
گوزیمین آغینجا اولسون ایویمده اولسون. (کم باشه ماله خودم باشه)
پیشیک اولدوروب گوز قورخودور .
پیشیک اوینادیلار(مردم راسرگرم کرده و به بازی گرفته اند)
یل قره دن نه آپارار.(قابل اصلاح نیست)
مین دانیشان اولر، بو اوچ مین دانا دانیشب اولمیب. ( آدمهای پر حرف)
الکیمه المیشم ، قربیلم گویده فریلدیر.(ازمن گذشته).
آج آداما مییت حلالده.
ایشلمه سن ، دیشلمه سن
دینمینین دیننه اولار.
قورخوله باش سلامت اولار
ددم منه کور دییب هر گلنه وور دیب.
خاعین خافلی اولار .
اوکوز اولدوروب آدین اوستوندن گوتوره بیلمرم.
الیله ایتریب،ایاقیله آختاریر.
توخون آژدان خبره اولماز.
قیریلان قوشونانده.
اله بیر سوز دده،کاله توکولده یتشمیشه گالده.(حرف دور از ذهن و غیره منتظره زدن)
دولتلنین اله گاناسا، کاسیب یورگانین جیرار ورر الین باغلاسین.
قیزلدان تخت یارادماق اولار،بخت یارادماق اولماز.
سویونن قوردون آغزه باغلانار.
صبرین میوه سه شیرین اولار.
اله سوزدده که پیشمیش طویوقون گولماقه گلده.
ترکیب کنایه ای:
توکان آچیبلار.
ایاقه یونگولدر.(خوش قدم است)
دیشه دیشین کسیر.(عصبانی است)
قره قاباقده.(اخمو است)
شوورن مجازده.(با همه سازگار است)
یتیمه نه دوی نه سوی چوره گین الیندن آل.
شرطه شوخوم دا کسیر.
سونراکه پشمانیق وژ بیتیرمز.
ترکیب کنایه ای:
دیمه دوشر(زود رنج و حساس)
یونگول ایاقده(پا قدمش خوبه)
الین حنادا قویده.(گرفتارش کرد)
مینه بیره ،بیره هچه دیمز.
هچ زاد،هچ زاد، هچ زاداندا بیرشی اسگیه.(وقتی کار خیلی خراب می شود)
اینانما،اوتانما.(باور نکن،خجول نباش)
اوتانماسان اویناماقا نه وار.
آمان آمان عوامین ازداحامینان.
گودوش دغیرآنار قاپاقین تاپار.
چورگه آغزمیزا گویوروق بورنیمیزا گویمیرق.(آگاه هستیم و می دانیم)
تورآله چالیر، تورباله اوینایر.(اوضاع بهم ریخته است)
قورخوله باش سلامت اولار.
نه ایشه میز ایشدور
نه المیز بوشدور
هچدن یرده.(کاچی به از هیچی)
من سنه چوخ ایستیه رم ، بیر گوزیوه یوخ ایستیه رم.
دلیه گونده بایرامدی
یعنی چی این جمله ؟؟