نگاهی به لهجه های محاوره ای زبان ترکی در منطقه چهاربرج

یکی از ویژگی ها و خصوصیات بسیار جالب زبان ترکی داشتن لهجه های بسیار متعدد، زیبا و منحصر بفردی است که نشان از گستردگی استعلام زبان ترکی و انعطاف پذیری بالای این زبان با محیط و شرایط زندگی استعمال کنندگان آن دارد. در آذربایجان هر شهری با لهجه منحصر بفرد خودش زبان ترکی را صحبت می کند. این مسئله شاید در دیگر زبانها نیز وجود داشته باشد ولی نه به اندازه زبان ترکی چراکه در زبان ترکی بسیاری از روستاها نیز لهجه منحصر به فرد خودشان را دارند به گونه ای که وقتی آنها صحبت می کنند کاملا می توان فهمید که صحبت کنندگان اهل کدام روستا می باشند. برای مثال در منطقه چهاربرج لهجه های روستاهای قپچاق، چره جَلی، قره قوزولو،و احمد آباد آنچنان منحصر بفرد است که با صحبت کردنشان کاملا می توان حدس زد که فلانی اهل کدامیک از این روستاها می باشد.

ما  در خود چهاربرج دونوع لهجه غالب داریم:  لهجه بالا چاربورج- و لهجه بؤیوک چاربورج. این دو لهجه ویژگی های خاص خودشان را دارند و دلیل وجود آنها نیز وجود دو منطقه با همین نام در چهاربرج است که زمانی با فاصله بسیار اندکی دو روستای جدا از هم بوداند. در هردو لهجه مورد نظر در تمامی کلمات، حروف “ر” به صورت “ی” تلفظ می شود. برای مثال گلیرم به صورت گلییَم و هاردان بیلیرسن به صورت هایدان بیلیسَن تلفظ می شود.

لهجه بالاچاربورج:

تلفظ کلمات دراین لهجه بسیار کشیده تر از لهجه بؤیوک چاربورج است و دلیل آن هم وجود طوایف “شاغی” در بالا چاربورج است که به دلیل کوه نشین بودن آنها در زمانهای گذشته در لهجه آنها تلفظ کلمات به صورت کشیده و با مصوت های بلند بیشتری صورت می پذیرد. ولی با این وجود بسیاری از کلمات که دارای مصوت “آ” می باشند به صورت مصوت”اَ” تلفظ می شود که  درنوع خود پارادوکس جالبی را فراهم می سازد.

لازم به توضیح است که اهالی بالاچاربورج کلمات را غالبا شمرده-شمرده صحبت می کنند. در زیر برخی از کلمات با لهجه بالاچاربورج می آوریم:

-بیلووا دئدیم

-دَدوُوین آدی نه دی؟

سَنون قارداشون هاردا؟

بیزه گلمیسوز؟ یا بیلمیسوز؟

قَزَندیم(همان=قازاندیم)

آج اولاسان هئی

قَغه/قَیقه(همان= قارقا)

چِه(همان=چَک از ریشه چکمک)

اَخ( همان= آرخ)

قَیپیز/قَرپیز (همان= قارپیز)

بِلدون؟(همان=بیلدین)

گَلَچِمه(همان=گلجه یم)

گئدَچِمه(همان=گئدجه یم)

یِیَم(yeeeyəm) همان=یئییره م

گِئیَم(همان=گئدیرم)

مردم بالا چاربورج غالبا به پدر خود”قاغا” و به مادر خود”آبا” می گفته و هنوز هم برخی خانواده ها می گویند.

و اما لهجه بؤیوک چاربورج:

تلفظ کلمات در لهجه بؤیوک چاربورج بسیار کوتاه تر از لهجه بالا چاربورج است و تفاوتهای بسیار جالبی در اعراب دارد. برای مثال بسیاری از کلماتی که در لهجه بالاچاربورج با اعراب کسره تلفظ می شود، در لهجه بؤیوک چاربورج به صورت فتحه تلفظ می گردد. در زیر برخی از کلمات با لهجه بؤیوک چاربورج را می آوریم:

بیلَوه دئدیم

دَدَوین آدی نه دی؟

ائیی یَم/یی یَم iiiiyəm)) همان=یئییرم

گِئیی یَم(همان=گئدیرم)

ییمیییخyimiyix) ) همان=یوموروق

در لهجه بؤیوک چاربورج غالبا به پدر”آغا” و به مادر “ننه” می گویند