قوواخلیق‌های چهاربرج؛ سرمایه‌هایی که در حال نابودی هستند – تصاویر

قوواخلیق (قوواقلیق – Qovaqlıq) یا قلمه‌زار یکی از نمادهای شهر چهاربرج است. چرا که این شهر بیشتر از هر شهر دیگری در آذربایجان قلمه‌زار دارد و به عنوان یک شهر غیر جنگلی با تولید چوب در منطقه، یک استثناء محسوب می‌شود. شهر چهاربرج هم اکنون دارای صدها هکتار قوواخلیق است که کاشتن آنها حدود پنجاه سال پیش توسط اهالی و کشاورزان خوش فکر چهاربرجی شروع شد. جالب است که در سالهای نه چندان دور تنها محصول تولیدی چهاربرج را چوب همین درختان تشکیل می‌دادند که در نوع خود برای شهری در این منطقه جغرافیایی بی نظیر است. کمتر کشاورزی را می توان در چهاربرج سراغ داشت که قوواخلیق نداشته باشد و این مسئله به نوعی با فرهنگ و روحیات مردم این دیار عجین شده است.

ولی متاسفانه در سالهای اخیر بنا به دلایل مختلف این قوواخلیق‌ها به شدت در حال تخریب می‌باشند. جدا از مشکل خشکسالی و توسعه شهر که در سالهای گذشته باعث خشک شدن و از بین رفتن  بسیاری از این قوواقلیق‌ها شده است، امروزه مهمترین دلایل تخریب این سرمایه‌های شهرمان را می‌توان در این موارد جستجو کرد:

 1- عدم مدیریت مسئولین و نمایندگان شهرمان در بهره‌وری هر چه بهتر چوب قلمه‌زارها

برای مثال عدم وجود کارخانه‌های فرآورده‌های چوبی (صنایعی که مواد اولیه آنها چوب است) از جمله کارخانه نئوپان و دیگر کارخانجات مشابه باعث شده است که به دلایل اقتصادی بسیاری از کشاورزان قوواخلیق‌های خود را تخریب و کشت دیگری را جایگزین کنند. این در حالی است شهرهای دیگر منطقه که تولید چوب ندارند و یا در مقایسه با چهاربرج، تولیدشان بسیار ناچیز است دارای کارخانجات فراوری چوب هستند. برای مثال شهرستان آذرشهر که تولید چوب آن به یک دهم منطقه چهاربرج و میاندوآب نیز نمی‌رسد بزرگترین کارخانه فراوری چوب را در منطقه دارد. عملا تولید کنندگان چهاربرجی با وجود واسطه‌ها و دلال‌های بی‌شمار نمی‌توانند به سودی مطلوب دست یابند. این مسئله هم سرمایه‌های مادی شهرمان را از بین می‌برد و هم سرمایه‌های معنوی و تخریب قوواخلیق‌ها را در پی دارد.

یکی از محل های خرید و فروش چوب در چهاربرج

 2- بی تفاوتی و عدم مدیریت مسئولین شهرمان

برای نمونه می توان به تخریب قوواخلیق‌ها برای احداث کمربندی‌های شهر اشاره کرد که در زمان شهردار پیشین چهاربرج بیشترین آسیب از این ناحیه به قوواخلیق‌ها وارد شد. به نحوی که کمربندی جدید چهاربرج را درست از وسط قلمه زارهای انبوه منطقه “آلازایان” رد نمودند که علاوه بر قطع شدن درختان باعث تخریب زیستگاه بسیاری از حیوانات از جمله گرگ، روباه و خرگوش نیز گردید. این در حالی است که با کمی درک اهمیت این درختان از سوی شهردار محترم می‌شد این کمربندی را از کنار این درختان رد نمود نه از وسط آنها.

 3- اهمال جامعه تحصیل کرده و روشنفکری چهاربرج

مبنی بر درک عمیق اهمیت این قلمه‌زارها و ایجاد فضایی که در آن اهمیت وجود این سرمایه‌ها به مردم و کشاورزان گوشزد شود و به نوعی با فرهنگ سازی از تخریب آن جلوگیری گردد. برای مثال افرادی وجود دارند که با درک اهمیت قلمه‌زارها با تلاش و تبیین اهمیت این ثروتهای طبیعت تصمیم پدرانشان را مبنی بر تخریب آنها عوض و منصرف کرده‌اند.

قوواقلیق‌های منطقه “قانلی بره”

سخن آخر: شاید بخش کوچکی از تخریب قلمه‌زارها و جایگزینی کشت به دلایل اقتصادی امری اجتناب ناپذیر باشد ولی تخریب قلمه‌زارها به دلیل کاشت چند درخت سیب امری است که می‌توان با فرهنگ سازی درست و تبیین اهمیت قلمه‌زارها بر روحیات و سلامتی مردم چهاربرج جلوی آن را گرفت. متاسفانه در چند سال اخیر یکی از علت‌های اصلی تخریب فلمه‌زارها ایجاد باغاتی است که صاحبان آنها نه از روی ضرورت‌های اقتصادی بلکه تنها به خاطر تفریح اقدام به کاشت آنها می‌کنند.

قوواقلیق‌های منطقه آلازایان